ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΜΑΣ

Τα Μονοπάτια των Κυθήρων είναι ένα πρόγραμμα του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού και Ανάπτυξης, σε συνεργασία με τον Δήμο Κυθήρων, την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων, και το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο.

Η ιστορία μας

Αρχικό πρωτοποριακό έργο – Kythera Hiking

Τα μονοπάτια των Κυθήρων υπήρξαν το βασικό οδικό δίκτυο του νησιού για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του. Το 2009, μεμονωμένες προσπάθειες ανθρώπων του νησιού κατέληξαν σε μια πρόταση για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου μονοπατιών, την οποία αγκάλιασε το Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού & Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ). Από τότε, το ΚΙΠΑ είναι ο επίσημος διαχειριστής των μονοπατιών των Κυθήρων και επικεφαλής οργανισμός του προγράμματος.

Εξαρχής, ο στόχος μας ήταν να αποκαταστήσουμε τα παλιά παραδοσιακά μονοπατιών, όσο το δυνατόν περισσότερο, για αναψυχή και βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Το δίκτυο μονοπατιών ονομάστηκε ‘Kythera Hiking’ και οι πρώτες 6 διαδρομές ολοκληρώθηκαν το 2012. Το Kythera Hiking υπήρξε το πρώτο δίκτυο μονοπατιών στην Ελλάδα με δική του εταιρική ταυτότητα (brand), ιστότοπο και QR codes στις πινακίδες εισαγωγής και τα φυλλάδια.

Παράλληλα, οργανώθηκαν εκδηλώσεις, ημερίδες αλλά και εκπαιδευτικά και εθελοντικά προγράμματα. Το Kythera Hiking υπήρξε και το εφαλτήριο της Κοιν.Σ.Επ. ‘Paths of Greece’.

Αναβάθμιση & Επέκταση

Το 2016 ξεκινήσαμε την αναβάθμιση και επέκταση του δικτύου. Ορόσημο σε αυτήν προσπάθεια υπήρξε η διευρυμένη πλέον συνεργασία του ΚΙΠΑ με το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), το Δήμο Κυθήρων και την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων & Αντικυθήρων, η οποία επικυρώθηκε το 2017 με Μνημόνιο Συνεργασίας.

Ως αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής, το 2019, το δίκτυο έφτασε τα 100 χιλιόμετρα (από 36) και το 2021 ολοκληρώθηκε και η πλήρης σηματοδότηση. Σχεδιάσαμε τις διαδρομές χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους όπως παλιούς χάρτες, δορυφορικές εικόνες, πληροφορίες από κατοίκους και προπαντός εκτενή έρευνα πεδίου. Η σηματοδότηση ακολούθησε το σύστημα τεσσάρων επιπέδων της Paths of Greece

Παράλληλα, η ταυτότητα του δικτύου άλλαξε σε ‘Kythera Trails’, με νέο λογότυπο.

Το μονοπάτι M1 της Χώρας αδελφοποιήθηκε με το μονοπάτι San’in Kaigan Geopark Trail της Ιαπωνίας και το Μ41 του Μυλοποτάμου με το Bruce Trail του Καναδά.

Επίσης, συμμετείχαμε σε διεθνείς εκθέσεις και συνέδρια στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ισπανία.

Τρία μονοπάτια του δικτύου έγινα τα πρώτα στην Ευρώπη που κατέκτησαν την πιστοποίηση Green Flag Trails.

Αφηγήσεις κατά μήκος των μονοπατιών

Χρησιμοποιώντας την προσέγγιση INCREAte για την ολοκληρωμένη διατήρηση της φύσης και του πολιτισμού, το MedINA υποστήριξε όχι μόνο την επέκταση του δικτύου μονοπατιών όσο και την ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των Κυθήρων. Με εκτεταμένη επιτόπια έρευνα, καταγράψαμε 417 σημεία ενδιαφέροντος (POIs) πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και τις διασυνδέσεις τους.

Πραγματοποιήσαμε μια εθνογραφική μελέτη για να διασώσουμε την τοπική γνώση και να αναπτύξουμε αφηγήσεις κατά μήκος των μονοπατιών. Πραγματοποιήθηκαν 59 εις βάθος, ημιδομημένες συνεντεύξεις με 46 κατοίκους, οι οποίοι έζησαν σε μια εποχή που τα μονοπάτια ήταν ακόμα σε χρήση. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία μια ‘Γνωσιακής Βάσης’ για τα μονοπάτια του δικτύου Kythera Trails.

Το επόμενο βήμα ήταν η επεξεργασία όλων αυτών των δεδομένων. Για την αξιολόγηση των διασυνδέσεων μεταξύ των στοιχείων της φύσης και των στοιχείων του πολιτισμού, χρησιμοποιήθηκε η διαδικτυακή εργαλειοθήκη IMNC του MedINA. Παράλληλα, απομαγνητοφωνήσαμε και αναλύσαμε τις εθνογραφικές συνεντεύξεις. Τέλος, εμπλουτίσαμε το υλικό με βιβλιογραφικές αναφορές.

Όλη αυτή η δουλειά είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αφηγήσεων για όλα τα μονοπάτια και τα σημεία ενδιαφέροντος, έτσι ώστε να εμπλουτιστεί η εμπειρία των επισκεπτών κατά την πεζοπορία, μέσω της εφαρμογής για τα κινητά.

Οι αφηγήσεις των μονοπατιών και των σημείων ενδιαφέροντος βασίζονται κυρίως στην εκτεταμένη επιτόπια έρευνα κατά μήκος των μονοπατιών και στην εθνογραφική μελέτη (59 εις βάθος ατομικές συνεντεύξεις). Εδώ παραθέτουμε μια ενδεικτική λίστα βιβλιογραφικών αναφορών, οι οποίες εμπλούτισαν κατά πολύ το υλικό. Οι αναφορές αυτές δε ήταν δυνατόν να συνοδεύουν τα κείμενα για τεχνικούς λόγους.

Ενδεικτικές Βιβλιογραφικές Αναφορές

Coldstream, J.N., and Huxley, G.L. 1972. The Minoans of Kythera. In The Minoan Thalassocracy: Myth and Reality. Proceedings of the Third Intenational Symposium at the Swedish Institute of Athens, 31 May – 5 June 1982, 1982, edited by R. Hagg and N. Marinatos, 107-12. Acta Instituti Atheniensis edited by R. Hagg and N. Marinatos, 107-12. Acta Instituti Atheniensis Regni Sueciae 4°, 32. Stockholm: Svenska Institute t i Athen.
Davidson, C. 2009. Transcription: Imperatives for Qualitative Research. International Journal of Qualitative Methods, 8(2), pp.35–52.
Flick, U. 2014. An introduction to qualitative research 5th ed., SAGE Publications.
Georgiadis N. M., Melissourgos, Y., Dodouras, S., Lyratzaki, I., Dimitropoulos, G., Foutri, A., Mordechai, L., Zafeiriou, R., and Papayannis, T. 2019. Reconnecting Nature and Culture – The INCREAte Approach and Its Practical Implementation in the Island of Kythera. Heritage 2:1630-1639.
Ince, G. E., Koukoulis T., and Smyth D. 1987. Paliochora: Survey of a Byzantine City on the Island of Kythera. Preliminary Report. The Annual of the British School at Athens. Volume 82, pp 95 – 106.
Ince, G. E., Koukoulis T., Ballantyne A. N. and Smyth D. 1989. Paliochora: Survey of a Byzantine City on the Island of Kythera. Second Report. The Annual of the British School at Athens, 84, pp 407-416.
Korstjens, I. and Moser, A. 2017. Series: Practical guidance to qualitative research. Part 2: Context, research questions and designs. European Journal of General Practice, 23(1), pp.274–279.
Mediterranean Institute for Nature and Anthropos. 2018a. The INCREAte Approach on Integrating Culture and Nature for Better Conservation Outcomes: Application Manual & Toolkit. MedINA, Athens, Greece.
Mediterranean Institute for Nature and Anthropos. 2018b. The IMNC web toolkit manual, MedINA, Athens, Greece.
Mouzakis, S. 2004. Watermills of the Greek Islands of Kythera and Antikythera (15th -19th Centuries). International Molinology 2004;69:2-10
Naaeke, A., Kurylo, A., Grabowski, M., Linton, D. and Radford, M. L. 2012. Insider and Outsider Perspective in Ethnographic Research. Proceedings of the New York State Communication Association, 2010(9).
Trimmis, K. P., and Karadimou, G. 2013. Cerigo Speleological Project – Ioannis Petrocheilos and Speleological Research in Kythera Island, Greece, from 1930 to 1960. Proceedings – 16th International Congress of Speleology, Czech Republic, Brno July 21 –28, 2013. Edited by Filippi M. and Bosák P. Czech Speleological Society.
Tzortzopoulou-Gregory, L., and Gregory, T. E. 2017. The Karavas Water Project: An archaeological and environmental study of interaction and community in northern Kythera. Journal of Greek Archaeology 2 (2017): 343–376.
Αγγελίδης, Χ., Γεωργιάδης Ν., Κορδοπάτης Π., Πορτόλου Δ., και Τσιόπελας, Ν. 2016. Καταγραφή και Αξιολόγηση του Φυσικού Περιβάλλοντος Κυθήρων και Αντικυθήρων. Αθήνα: Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) – Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Αλεξάκης, Ε. 2008. Η λαογραφική-εθνογραφική έρευνα στα Κύθηρα και οι προοπτικές της: μια κριτική προσέγγιση. In Γ. Λεοντσίνης, ed. Επιστημονική έρευνα στα Κύθηρα. Κύθηρα, 19-21
Βερνίκος, Ν., Δασκαλοπούλου, Σ., και Παυλογεωργάτος, Γ. 2002. Πρόταση ταξινόμησης ξερολιθικών κατασκευών. Interdisciplinary Workshop: The Building Stone in Monuments.
Γλυτσός, Π. Μ. 2001. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση στα Κύθηρα 1828-2000: Ιστορική αναδρομή, ποσοτικά δεδομένα και ποιοτικές συγκρίσεις. Πανελλήνιο Συνέδριο Κυθηραϊκών Μελετών, 19-23 Σεπτεμβρίου 2001, Εκκλησία – Παιδεία – Εκπαίδευση και Πολιτισμός στα Κύθηρα (19ος και 20ος αιώνας) (επιμ. Γ. Λεοντσίνης), τ. 1, Αθήνα 2001, σ. 147-161.
Δαμιανού, Δ. Μ. 2005. Λαϊκές αφηγήσεις: Μύθοι και παραμύθια των Κυθήρων. Φαντασιακή δημιουργία και πραγματικότητα, Εταιρία Κυθηραϊκών Μελετών.
Δόδουρας, Σ. & Λυραντζάκη, Ε. 2016. Καταγραφή και Αξιολόγηγη των Πολιτιστικών Χαρακτηριστικών των Κυθήρων και Αντικυθήρων, Αθήνα: Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο/MedINA.
Καλλίγερος, Ε. Π. 2011. Κυθηραϊκά Τοπωνύμια – Ιστορική Γεωγραφία των Κυθήρων. Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών.
Καλλίγερος, Ε. Π. 2002. Κυθηραϊκά Επώνυμα. Ιστορική, γεωγραφική και γλωσσική προσέγγιση. Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών.
Καραχρήστος, Ι. 2016. Κυθήριοι της Σμύρνης (Τσιριγωτοσμυρνιοί) στην Αττική και στα Κύθηρα: Εντεταλμένη λαογραφική αποστολή στα Κύθηρα (Νοέμβριος 2010). Επετηρίς Κέντρου Λαογραφίας, 31-32 (2004-2008), σ. 293-311.
Κατσούδα, Γ. 2020. Το Ιδίωμα των Κυθήρων. Περιγραφή και Ανάλυση. Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών.
Κόμης, Δ. Λ. 1996. Κυθηραϊκό Λεξικό. Συλλογή 10.000 λέξεων του κυθηραϊκού γλωσσικού ιδιώματος
Πανδή-Αγαθοκλή, B. 2011. Καραντίνες και λοιμοκαρθατήρια στα Ιόνια νησιά. Ιατρικά χρονικά βορειδυτικής Ελλάδος 2001, Τόμος 8, Τεύχος 2.
Σακελλαράκης, Γ. 2013. Κύθηρα. Ο Άγιος Γεώργιος στο Βουνό. Μινωική λατρεία και νεότερη χρόνοι. Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία. Πανεπιστημίου 22, Αθήνα.
Παρασκευοπούλου-Κόλλια, Ε.-Ά., 2008. Μεθοδολογία ποιοτικής έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες και συνεντεύξεις. Open Education – The Journal for Open and Distance Education and Educational Technology, 4(1).
Παφίλης, Π., Βαλάκος, Σ., Κωσταντινίδης, Θ., Foufopoulos, J., Θεοδοσίου, Α., Αναστασίου,Γ., Καραμέτα, Ε., και Σαγώνας, Κ. 2014. Ξερολιθιές, στηρίγματα βιοποικιλότητας. Πρόγραμμα Επιστημονικών Μελετών 2013, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, σελίδες 100. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας, Αθήνα.
Τσιτσίλιας, Π. 1993. Η Ιστορία των Κυθήρων. Τόμος Α’. Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών.
Τσιτσίλιας, Π. 1994. Η Ιστορία των Κυθήρων. Τόμος Β’. Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών.

Το μέλλον των Μονοπατιών των Κυθήρων

Είμαστε γεμάτοι αισιοδοξία για τα επόμενα βήματα επέκτασης και εμπλουτισμού του δικτύου Kythera Trails. Με την υποστήριξη του MedINA, ολοκληρώθηκε από την Paths of Greece η τεχνική μελέτη για την επόμενη φάση επέκτασης του Kythera Trails, η οποία περιλαμβάνει 7 ακόμα διαδρομές συνολικού μήκους 68 χιλιομέτρων.

Στόχος μας είναι να διαφυλάξουμε τη φυσική και πολιτιστική μας κληρονομιά, προάγοντας παράλληλα μια βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Αυτό είναι και το κάλεσμά μας προς όλους εσάς: να διαμορφώσουμε ένα κοινό όραμα για την ευημερία των Κυθήρων.

Η ομάδα του Kythera Trails